Morgen is het 19 jaar geleden dat de in Skopje geboren Anjezë Gonxhe Bojaxhiu, beter bekend onder de naam Moeder Teresa, is overleden. Vandaag is de dag dat zij heilig is verklaard en we haar dus kennen als Teresa van Calcutta. De grote vraag is of die heiligverklaring nou wel zo’n goed idee is. Er zijn namelijk meer dan een paar kanttekeningen te plaatsen bij haar optreden door de jaren heen.
Begonnen als lerares op een nonnenschool in Calcutta, richtte zij in 1946 haar eigen orde op om de allerarmsten in de Indiase samenleving te helpen. In 1979 kreeg zij de Nobelprijs voor de vrede voor haar inzet voor de allerarmsten, de onaanraakbaren of paria’s, in India. Er is geen wereldleider die zij niet heeft ontmoet. Haar orde is, zeker in de jaren 80 en 90 ook een zeer favoriet goed doel geweest voor de rijkeren op de wereld.
Dat klinkt allemaal heel erg goed natuurlijk en bovenstaande is ook het beeld dat de Rooms-Katholieke kerk constant deelt met de wereld. Er is echter ook een andere kant en die is niet zo mooi. De ziekenhuizen en hospices die haar orde uitbaatte waren zeer sober, op zich niks mis mee natuurlijk, behalve als dat ten koste van de hygiëne gaat. En dat ging het. In de jaren 90 schreef onder anderen The Lancet hierover. Er was personeel zonder enige medische kennis, de hygiëne was onder de maat, naalden werden hergebruikt zonder tussentijdse sterilisatie en mensen met dodelijke, zelfs besmettelijke, aandoeningen, werden op zalen gelegd met mensen die te genezen waren.
Maar dat was niet het enige, er zijn nog steeds hele grote vragen over de geldstromen en de steun die haar orde kreeg en krijgt. Nou is dat niks nieuws, dit zijn vragen die ook al eeuwen worden gesteld aan de Rooms-Katholieke kerk in het algemeen. In het geval van Teresa lijkt het echter nog een beetje erger.
Daarnaast zijn er de nodige vragen over de gelden en steun die de orde door de jaren heen heeft mogen ontvangen. Zo kreeg zij de onderscheiding legion d’honneur van Jean-Claude Duvallier. Eerde zij Enver Hoxha, kreeg ze geld van Robert Maxwell, Charles Keating en steunde ze Licio Gelli. Niet de beste groep mensen om mee om te gaan als “heilige”. Voor de goede orde, ze ging niet met ze om om ze hun leven te laten beteren, ze ging met ze om om geld binnen te hengelen voor de orde.
Een derde groot probleem voor mij is dat zij tijdens haar Nobel lezing onder andere zei dat families aan “natural familiy planning” moesten doen. Dat betekent voor de goede orde: Geen anticonceptie. Dus geen oplossing voor de sociale situatie, vooral voor vrouwen. En hoewel ik de doctrine goed begrijp, vind ik het bijzonder dat iemand die tussen de paria’s heeft geleefd, hun levens heeft gezien, hun normen en waarden heeft ervaren, blijft volhouden dat anticonceptie ongewenst is.
Tot slot zijn er nog de nodige “kleinigheden”, Het steunen van het opschorten van vrijheden door Indira Gandhi in 1975, het dopen van mensen op hun doodsbed die dat niet wilden en natuurlijk haar optreden dat door sommigen wordt gezien als ultiem racistisch. Als de witte mevrouw die de arme gekleurde mensen tegen zichzelf kwam beschermen.
Dan tot slot de zalig- en nu heiligverklaring. 19 jaar tussen dood en heilig is namelijk wel bijzonder snel. Bijzonder daarbij is dat de twee wonderen die aan haar worden toegeschreven op zijn zachtst gezegd niet echt op een wonder lijken. Iedereen moet voor zichzelf bepalen of ze in wonderen geloven, daar ga ik niet over, maar zeker bij het eerste “wonder” lijkt de patiënt gewoon onder behandeling te hebben gestaan bij een reguliere arts en lijkt zij gewoon medicijnen te hebben geslikt en daar beter door te zijn geworden.
Maar ik kan rationaliseren wat ik wil, vanaf vandaag is zij in de ogen van Rooms-Katholieken overal ter wereld een heilige en zullen enkel haar goede daden nog worden genoemd. Laten we echter realistisch blijven, Teresa was gewoon een mens zoals u en ik met goede en slechte kanten. En waar haar goede kanten wellicht beter waren dan die van ons, ben ik ervan overtuigd dat dat ook gold voor haar slechte kanten.
Jan van Run 