Vandaag een groot item op de NOS, Polen wil het gebruik van de woorden “Poolse vernietigingskampen” en soortgelijke uitdrukkingen strafbaar gaan stellen. In eerste instantie dacht ik dat ik in “Back to the future” terecht was gekomen want deze berichten had ik toch al gelezen? Gelukkig hebben we het internet om te dubbelchecken en inderdaad, ik had geen reis door de tijd gemaakt, reeds in februari was dit voornemen bekend via onder andere het NRC en de Volkskrant. Dus inderdaad oud nieuws, zo kennen we de NOS weer.
Maar nu over de zaak zelf. Ik snap dat het de Poolse regering een doorn in het oog is dat velen, zelfs Obama, spreken over Poolse vernietigingskampen. Het gaat tenslotte om Duitse of Nazi vernietigingskampen. De oplossing daarvoor is echter simpel, geduldig blijven uitleggen en voorlichten. Het op deze manier verbieden van het praten over een term is een slecht idee. En dat is niet slechts een theoretische discussie.
Onder deze nieuw in te voeren wet, zal bijvoorbeeld historicus Jan Tomasz Gross kunnen worden vervolgd. De Poolse regering probeert al jaren om hem te vervolgen maar tot nu toe lukt dat maar niet, de huidige wetgeving beschermt hem namelijk. Gross doet vooral veel onderzoek naar een historisch gezien ondergeschoven kindje. Doorgaans wordt er namelijk onderzoek gedaan naar wat de Duitsers met de Joden deden in Polen. Er is niet heel veel onderzoek gedaan naar hoe de Polen zelf omgingen met de Joodse bevolking. In een artikel in die Welt stelde Gross bijvoorbeeld dat de Polen meer Joden dan Duitsers hebben omgebracht en dat viel niet heel erg goed bij de regering.
Voor de goede orde Gross is professor aan Princeton en is niet de eerste de beste pannenkoek. Hij doet gedegen onderzoek en zoekt vooral de gevoelige discussies op. Zodra hij iets uitbrengt, kan je er dus ook donder op zeggen dat hij veel kritiek krijgt maar ook veel steun.
Het lijkt er dan ook op dat de Poolse regering de nationale mythe van verzet tegen de nazi’s zoveel als mogelijk in leven wil houden. Iets wat wij in Nederland ook lange tijd hebben gedaan en in zekere zin nog steeds doen. Maar dankzij Loe de Jong, werd de goed/fout discussie tenminste bespreekbaar. Ondanks ostentatieve fouten die ook hij maakte, zoals het “fout” verklaren van Aantjes maar ook het totaal negeren als verzet van alle mensen die op kleine schaal onderduikers een dak, dat soms niet meer dan een vloer was, boven het hoofd boden.
De Nederlandse regering had er ook voor kunnen zorgen dat wettelijk bepaalde zaken wel of niet besproken hadden mogen worden. De kracht van vrije wetenschap is nou juist dat de discussie vaak de waarheid bevat. Zelden zijn dingen zo zwart/wit als De Jong dacht.
Dus als de Poolse regering enig verstand heeft, laat zij deze wet sneuvelen, het probleem is dat de Poolse regering bestaat uit een enkele partij met een absolute meerderheid in het parlement, het rechts hyper conservatieve Prawo i Sprawiedliwosc (PiS), recht en rechtvaardigheid. Dus de wet zal gewoon aangenomen worden. Het lijkt er dus op dat onder dekking van een redelijk ogende zaak, het gebruik van een foute term voorkomen, een veel verstrekkender wet die wetenschap en journalisme zal beknotten, gaat worden aangenomen. Het doet allemaal een beetje denken aan de manier waar de VS de patriot act aannamen.
Hoe het ook zij, we kunnen ons maar beter gaan voorbereiden op een uittocht van Poolse historici en journalisten want dit gaat alleen maar erger worden.
Jan van Run 